Elixir Group pokrenuo investicioni ciklus za smanjenje ugljeničnog otiska po jedinici proizvoda - U susret evropskoj CBAM regulativi

Dekarbonizacija je tema na koju se iz godine u godinu sve više stavlja naglasak u raznim oblastima, bilo da je reč o proizvodnji električne energije bili da se radi o drugim proizvodnim procesima. Zato i ne iznenađuje nedavna vest da će, kada je reč o dekarbonizaciji, srpske kompanije koje izvoze u Evropsku uniju morati u naredne tri godine da prijavljuju emisiju ugljen-dioskida koji se oslobađa u toku njihovih proizvodnih procesa. Posle ovog prelaznog preioda, počinje obaveza plaćanja poreza za emitovani ugljen dioksid. Kako su nedavno mediji izvestili ovo će važiti za kompanije koje proizvode električnu energiju, cement, gvožđe i čelik, aluminijum i mineralna đubriva. Jedna od tih kompanja je i Elixir Zorka (Eliksir Zorka) koja prozvodi NPK đubriva koja se izvoze upravo na teritiriju Evropske unije. Kako kaže Nenad Ristić, senior inženjer za planiranje R&D projekata Eliksir Grupe, reč je o takozvanoj CBAM regulativi Evropske unije koja će morati ubuduće da se primenjuje na proizvode navedenih industrija koji se plasiraju na tržište EU. CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanisam) je, kako podseća, mehanizam prekograničnog prilagođavanja emisija ugljenika, kojom Evropska unija želi da osigura efikasnost svoje klimatske potike, po tom pitanju izjednači uslove za plasman EU i non EU proizvoda na svom tržištu i podstakne treće zemlje da smanje ugljenične emisije i ubrzaju donošenje okvirnih zelenih politika.

- To je nova regulativa EU koja stupa na snagu počevši od 1. oktobra 2023. U tranzicionom periodu od tri godine CBAM podrazumeva obavezu non EU proizvođača da pripremaju kvartalne izveštaje o ugljeničnom otisku proizvoda koje su plasirali na EU tržište. Do uspostavljanja ove regulative nije postojala obaveza ovakvog izveštavanja, tako da lokalni proizvođači nemaju dovoljno iskustva sa metodologijama izračunavanja emisija ugljen-dioksida po toni proizvedenih dobara. Samim tim se radi o promeni koja zahteva razvoj znanja u ovoj oblasti i saradnju sa renomiranim revizorskim kućama, koje će biti budući verifikatori ovih izveštaja. Nakon tranzicionog perioda, biće uvedeno finansijsko opterećenje kroz oporezivanje ugljenične emisije proizvoda plasiranih na EU tržište, po istim kriterijumima koji već važe za EU proizvođače. To može uticati na konkurentnost proizvođača koji na vreme ne investiraju u prilagođavanje i dekarbonizaciju svoje proizvodnje.

- Ne postoje unapred definisane granice emisije ugljen dioksida u EU, pa tako nije predviđeno ni da se one uvode za poslovne subjekte van EU. Razlozi su kako praktične, tako i fundamentalne prirode. Naime, postoje velike varijacije emisije ugljen dioksida u zavisnosti od odabranih tehnoloških rešenja za energetska i/ili proizvodna postrojenja. Sa druge strane, mehanizam uticaja ugljen dioksida na klimatske promene nije vezan za lokalne emisije. Uticaj je globalan i vezan za dugoročnu akumulaciju ugljen dioksida u atmosferi, odnosno za njegovu istorijsku akumulaciju. U EU već funkcioniše ETS sistem finansijskog opterećenja za emisije ugljen-dioksida prilikom proizvodnje (ETS - Emissions Trading System). CBAM je mehanizam koji će se primenjivati za oporezivanje proizvoda koji su uvezeni iz država koje nisu u ETS sistemu. Dakle, CBAM je regulativa koja je zamišljena kao finansijski instrument koji dugoročno izjednačava tržišne uslove za EU proizvođače i uvoznike proizvedenih dobara izvan EU. U inicijalnom periodu od tri godine izvoznici proizvoda u EU će biti dužni da izveštavaju o emisijama ugljen-dioksida po jedinici proizvoda, a nakon isteka navedenog perioda, izvesna su prva finansijska opterećenja kroz CBAM.

- Za našu kompaniju EU je najveće izvozno tržište na koje plasiramo oko 50% ukupne proizvodnje i zato nam je veoma važno da dugoročno ostanemo konkurentni na njemu. Svaka proizvodnja zahteva energiju koja je uzrok direktnih ili indirektnih ugljeničnih emisija. Prethodnim analizama smo utvrdili da je ugljenični otisak naših proizvoda dominantno povezan sa fosilnim poreklom energije koju koristimo. Posledično, Eliksir Grup je pokrenuo investicioni ciklus sa ciljem da smanji svoj ugljenični otisak po jedinici proizvoda, u kom najznačajniju ulogu imaju različiti projekti dekarbonizacije toplotne i električne energije potrebne za naše proizvodne procese. Naši timovi su vrlo aktivni po ovom pitanju, o čemu svedoči i priznanje koje smo dobili u okviru projekta UNDP "EU za Zelenu agendu u Srbiji" za našu "Mapu puta dekarbonizacije industrije na primeru kompanija za proizvodnju mineralnih đubriva i fosforne kiseline u Srbiji". U konkurenciji od 140 predloga pristiglih na ukupno 4 javna poziva, projekat naših kolega našao se među 16 najboljih rešenja za unapređenje zelene tranzicije u Srbiji. Naši partneri koji uvoze naše proizvode na EU tržište će kao rezultat imati proizvod sa konkurentnom cenom koštanja i nakon pune implementacije CBAM regulative. Verujemo da je ovo jedini put za tržišne aktere orijentisane ka EU tržištu u energetski, odnosno ugljenično intenzivnim industrijama.

- Dosadašnja praksa je emisije ugljen-dioksida sagledavala kroz analize energetske efikasnosti proizvodnje, odnosno proizvodnu cenu koštanja proizvoda. Ovo je prvi put da se emisija ugljen-dioksida analizira i izveštava na formalan način prema EU. Ceo sistem računanja, izveštavanja i verifikacije izveštaja se podiže bez pređašnjih iskustava u Srbiji. Ipak, smatramo da je jasnom EU regulativom, kooperacijom i implementacijom dobrih iskustava iz razvoja EU ETS-a (Emissions Trading System) moguće uspešno sprovesti tranzicioni period.

Kada je reč o usklađivanju sa EU regulativom, naročito onom koja se tiče zaštite životne sredine, koje mere se u vezi sa tim primenjuju u Vašoj kompaniji i u kojoj meri primenjujete rešenja koja se tiču obnovljivih izvora energije?

- Elixir Group kontinuirano investira u svoje proizvodne procese i implementira sve mere zaštite životne sredine definisane zakonskim regulativama Republike Srbije, koje su za proizvodnju fosforne kiseline i mineralnih đubriva potpuno usaglašene sa važećim EU regulativama. Kako bismo osigurali ovu usklađenost, dosledno primenjujemo sve preporuke referentnih BREF dokumenata EU i u njima navedenih BAT zaključaka (Best Available Techiques) za sve primenjene tehnologije. Pojednostavljeno rečeno, u našim proizvodnim procesima primenjuju se najbolja tehničko-tehnološka rešenja i mere zaštite životne sredine koja su iskustveno utvrđena koncenzusom EU proizvođača i EU kontrolnog administrativnog mehanizma. Obnovljivi izvori energije su važan aspekt naše dugoročne strategije dekarbonizacije. Iako njihovo korišćenje nije eksplicitno zahtevano ovom regulativom, njihovo korišćenje je implicitno nužno da bi se izvršila dekarbonizacija i zadržala konkuretnost na EU tržištu. Takođe, činjenica je da cena energije u konstantnom porastu, sa velikim uticajem na cenu koštanja proizvoda. Na to dodatan pritisak pravi CBAM sa oporezivanjem emisija ugljen-dioksida povezanih sa konvencionalnim načinom dobijanja energije. Posledično, neophodno je ulagati u obnovljive izvore energije u svrhu smanjenja ugljeničnog uticaja proizvodnje, ali i obezbeđivanje stabilnosti cena potrebnih energenata. Može se zaključiti da CBAM kao regulativa već diktira željene trendove na tržištu. Naglašava potrebu za postepenim izjednačavanje uslova za sve proizvođače koji plasiraju proizvode u EU i dominantno stvara uslove za ulaganje u izvore energije sa manjim ugljeničnim otiskom.